Jak liczona jest inflacja GUS i dlaczego może być myląca?

Inflacja wzbudza zainteresowanie konsumentów zwłaszcza w sytuacji, gdy rośnie. Jak liczona jest inflacja GUS? Dlaczego odczuwalna inflacja może być wyższa niż ta podawana przez GUS?

Czym jest inflacja?

Inflacja jest ogólnym wzrostem cen i usług w gospodarce. Za tę samą kwotę pieniędzy można zakupić coraz mniej – wartość pieniądza spada. Możliwości inwestycyjne są dużo niższe niż przed inflacją. Optymalny wzrost poziomu inflacji w Polsce to 1,5 do 3,5% rocznie. Obecnie inflacja wzrasta około 1,9% miesięcznie. Według GUS inflacja w styczniu wyniosła 9,2%, a odczuwalna wyniosła ponad 10%.

Jak liczona jest inflacja GUS?

GUS mierzy inflację za pomocą wskaźnika cen konsumpcyjnych (CPI, ang. Consumer Price Index). Obrazuje on jedynie zmiany ceny towarów i usług konsumpcyjnych, które są nabywane przez przeciętne gospodarstwo domowe. Według wielu ekonomistów wskaźnik CPI mierzy jedynie tendencje zmian w kosztach utrzymania przeciętnej rodziny.

Koszyk inflacyjny

Do obliczeń ceny koszyka stosowane są tzw. reprezentatywne towary i usługi, czyli najczęściej kupowane lub topowe produkty i usługi. Wysokość wydatków obliczana jest na podstawie badania budżetów gospodarstw domowych. Co roku tworzona jest lista produktów i usług kupowanych przez Polaków, wykaz regionów i punktów notowań cen.

Koszyk inflacyjny budzi bardzo wiele kontrowersji, ponieważ lista towarów i usług jest tajna. Dzięki temu nie ma możliwości promowania produktów z koszyka, ale z drugiej strony nie ma możliwości podjęcia działań, które obniżyłyby cenę dóbr z koszyka inflacyjnego.

Ceny do koszyka inflacyjnego podawane są przez około 30 tys. losowo wybranych gospodarstw domowych- w Polsce jest ich około 14 mln. Wyznaczona osoba z gospodarstwa domowego w specjalnej książeczce codziennie zapisuje ceny poszczególnych towarów, które kupiła. Wyniki przesyłane są listownie lub za pomocą internetu po zalogowaniu się do specjalnego portalu.

Drugim sposobem pozyskiwania danych do koszyka inflacyjnego przez GUS są ankieterzy. Od 5 do 22 dnia każdego miesiąca spisują ceny w poszczególnych miastach lub wsiach w Polsce. W 2019 roku było 207 rejonów, w których były spisywane ceny.

Problemy przy pomiarze wskaźnika cen

GUS przyznał, że istnieją czynniki, które utrudniają pomiar cen:

– codzienne wybory konsumenckie – wybór najtańszych produktów;

– zakup coraz nowocześniejszych towarów i usług;

– zmiana struktury wydatków, np. wzrost cen benzyny i utrzymanie się stałego poziomu gazu. Co powoduje zmianę wydatków, w tym zakresie. Wielu właścicieli samochodów decyduje się na założenie instalacji gazowej do swojego auta;

– pojawienie się w okolicy przeprowadzanego badania sklepu mającego konkurencyjne ceny.

Dlaczego inflacja podawana przez GUS może być myląca?

Według wskaźnika inflacji GUS może być niższy niż odczuwalny, ponieważ obrazuje on jedynie ceny i usługi nabywane przez przeciętne gospodarstwo domowe. W zależności od sytuacji struktura CPI może się znacząco różnić, np. osoby niemające samochodu nie ponoszą wydatków za jego eksploatację, abstynenci nie kupują napoi alkoholowych.

W podręcznikach do ekonomii można znaleźć informację, że różnica wynikająca z wysokością inflacji podawanej przez GUS, a tej realnej wynika z faktu, że wielu konsumentów utożsamia inflację ze wzrostem poszczególnych cen towarów i usług. Warto wiedzieć, że GUS podaje średnie ceny towarów i usług. Ceny mogą się różnić w zależności od regionu.

Innym powodem tego stanu rzeczy jest to, że wskaźnik liczony jest za dany okres, np.: 1 miesiąc. Konsumenci odczuwają częściej zmiany cen, np. na przestrzeni ostatnich trzech miesięcy kilka razy wzrosła cena mleka.

Autor: Brygida Konopka-Konig