Rotacja kadr – co to jest? Czy jest to dobre zjawisko dla przedsiębiorstwa?

Jeszcze niedawno popularna była praca w jednym przedsiębiorstwie czy urzędzie nawet przez kilkadziesiąt lat… ba, w Japonii czy Korei Południowej taki model wciąż jest to dość powszechna praktyka (w szczególności dotyczy to Japonii).

Tak czy inaczej, czasy się zmieniają, a to, co było typowe dla dwudziestego stulecia, niekoniecznie sprawdza się obecnie, tzn. w 2023 roku. Wręcz przeciwnie: rotacja kadr na rynku pracy jest czymś typowym.

Rotacja kadr – co to takiego? Co sprawia, że chcemy – jako pracownicy – odejść od firmy, w której jesteśmy zatrudnieni? Cóż, każdy ma zapewne własny powód. My również spróbujemy się na tym zastanowić. Oraz podzielić z Tobą naszą wiedzą na ten temat.

Czym jest rotacja kadr?

Zastanówmy się, czym jest rotacja kadr. Cóż, nie jest to szczególnie skomplikowane pojęcie – jego zrozumienie nie jest trudne nawet w sytuacji, gdy nie studiowałeś ekonomii czy zarządzania. Rotacja kadr oznacza sytuację, w której jedni pracownicy są zatrudniani w danym przedsiębiorstwie, inni zaś się z niego zwalniają.

Jeśli chodzi o odchodzenie pracowników z firmy, powody mogą być bardzo różne. Poniżej przedstawiamy Ci jedynie niektóre spośród nich:

• wypalenie zawodowe,
• zbyt niskie zarobki,
• chęć nabycia nowych doświadczeń,
• mobbing ze strony innych pracowników lub przełożonego,
• chęć przekwalifikowania się,
• postanowienie o „pójściu na swoje”, tzn. rozpoczęciu działalności biznesowej na własny rachunek.

Warto wiedzieć – rotacja pracowników a ich zadowolenie z pracy w danym miejscu Zasadniczo, im niższy jest poziom rotacji pracowników w danym przedsiębiorstwie, tym wyższą oznacza to satysfakcję pracowników. Wyjaśnienie jest bardzo proste, wręcz łopatologiczne: jeśli pracownicy lubią pracę w danej firmie oraz warunki zatrudnienia, myślą z niechęcią o odejściu od danego pracodawcy.

W ogólnym ujęciu rotacja pracowników czasem określana także jako tzw. fluktuacja kadr, to zjawisko polegające na przenoszeniu się zatrudnionych między przedsiębiorstwami. Proces ten może odbywać się:

• wewnątrz danej firmy, co oznacza po prostu transfer pracownika z jednego działu do drugiego,
• na zewnątrz, tzn. między różnymi firmami. Praktyka pokazuje, że jest to zjawisko znacznie częstsze niż wewnętrzna rotacja firm.

Ile powinna wynosić rotacja w przedsiębiorstwie?

Według ogólnego podejścia wskaźnik rotacji pracowniczej w firmie liczy się według wzoru:

liczba odejść/średnia liczba etatów w danym okresie czasu x 100%

W wielu obszarach dotyczących biznesu – chodzi nam m.in. o analizy finansowe, statystyki gospodarcze czy fuzje i przejęcia istniejących przedsiębiorstw – staramy się oszacować optimum, tzn. najlepszy dostępny wariant. Ile powinna wynosić rotacja w firmie?

Cóż, nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Dlaczego? Odpowiedź jest bardzo prosta: ponieważ realia biznesowe są na tyle różnorodne, że nie da się jednoznacznie określić, jaki jest optymalny poziom rotacji w firmie.

Warto wiedzieć – czy da się ustalić, jaki jest optymalny poziom rotacji w firmie? Nie ma odpowiedzi na to, jaki jest optymalny wskaźnik rotacji w przedsiębiorstwie. Wszystko zależy tak naprawdę od specyfiki danej firmy.

Poziom rotacji kadr w firmie jest uzależniony od wielu czynników, w tym na przykład od:

• sektora, w którym działa dane przedsiębiorstwo,
• specyfiki pracy w poszczególnych działach firmowych,
• średniej wieku pracowników,
• specyfiki lokalnego rynku pracy.

Generalnie, praca w organach państwowych i samorządowych, na stanowiskach administracyjnych itp. uchodzi za może nie najlepiej płatną, ale bardzo stabilną. Nie wzięły się znikąd stereotypy, zgodnie z którymi urzędnicy czy nauczyciele pracują po kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat na danym stanowisku.

Inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi np. o takie miejsca pracy jak:

• restauracje,
• bary,
• sklepy spożywcze,
• firmy produkcyjne,
• call centre.

oraz wiele innych. Co łączy wyżej wymienione podmioty? Rzecz jasna, różnią się one między sobą pod kątem rodzaju działalności, wielkości, specyfiki klienta docelowo itp. Co zatem je łączy? Wydaje się, że najważniejsze elementy, które łączą takie firmy, to:

1. powtarzalne obowiązki zawodowe, których wykonywanie przez pracowników nie wymaga posiadania specjalnych umiejętności. Praca wykonywana w takich miejscach jest raczej nieskomplikowana, a samego pracownika dość łatwo zastąpić,
2. w takich miejscach pracują duże grupy osób, a tempo pracy jest naprawdę szybkie. W efekcie, typowymi elementami w takich miejscach pracy jest stres, napięte relacje z innymi członkami zespołu itp.,
3. zatrudnianie pracowników tymczasowych, w tym także studentów, którzy traktują zatrudnienie na takim stanowisku raczej jako krótką przygodę lub okazję do dorobienia czy zdobycia pierwszego wpisu w CV.
4. niskie wynagrodzenia. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że niskie pensje są jednym z tych czynników, które skłaniają nas do zmiany pracy. Aby móc się o tym przekonać, wystarczy spojrzeć na opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny dane za 2023 rok:
   1. zakwaterowanie i gastronomia – przeciętne wynagrodzenie na poziomie 5148,58 zł brutto,
   2. pozostała działalność usługowa – przeciętna płaca wynosząca jedynie 5216,43 zł brutto,
   3. działalność wspierająca – średnia płaca to tylko 5598,26 zł brutto,

oraz w przypadku konkretnych zawodów:

1. Opiekunowie dziecięcy i asystenci nauczycieli – 3450,85 zł brutto,
2. Pracownicy ochrony – 3409,20 zł brutto,
3. Kucharze – 3366,05 zł brutto,
4. operatorzy maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych, futrzarskich i skórzanych – 3352,73 zł brutto,
5. Myjący pojazdy, szyby, praczki i inni sprzątacze – 3347,43 zł brutto,
6. Pracownicy wykonujący prace proste związane z przygotowaniem posiłków – 3211,27 zł brutto.

Rzecz jasna, przedstawiony podział na firmy/branże/stanowiska z niską oraz wysoką rotacją to tylko ogólne, modelowe podejście. Rzeczywistość jest bowiem znacznie bardziej zróżnicowana. Z własnego doświadczenia znam zarówno restauracje, w których rotacja jest niska, jak i np. duże firmy przemysłowe, gdzie wręcz przeciwnie – poziom fluktuacji kadr przypomina rotację spotykaną w McDonald’s czy call center. Cóż, nie ma jednej reguły, a wiele w tej kwestii zależy od poziomu wynagrodzeń, atmosfery pracującej w danej firmie czy możliwości rozwoju.

Jak rotacja kadry pracowniczej może wpłynąć na rozwój firmy?

W poradnikach czy książkach dotyczących biznesu można czasem spotkać się z górnolotnymi twierdzeniami, zgodnie z którymi rotacja kadr w przedsiębiorstwie to dla firmy dobra okazja, by zatrudnić nowych pracowników i zwiększyć tym samym swoją elastyczność oraz pozyskać dla organizacji specjalistów o nowych umiejętnościach. Podobne opinie można spotkać w wywiadach z przedsiębiorcami czy menedżerami.

Bez wątpienia jest w takim podejściu sporo racji, ponieważ dzięki rotacji firma jest w stanie „odświeżyć” swoją kadrę. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że zespół, który przez kilka lub kilkanaście lat wykonuje te same obowiązki, jest już nieco „skostniały”.

My chcemy jednak spojrzeć na problem z nieco innej strony – to, czy rotacja pracowników jest dobra dla firmy, zależy przede wszystkim od rozmiarów prowadzonego biznesu.

Rzeczywiście, w dużej firmie rotacja może przynieść wiele korzyści. Jeśli np. dział księgowości, podatków czy marketingowy składa się z kilkunastu osób, dołączenie nowego pracownika to dopływ „świeżej krwi”. W takich miejscach dba się o to, by nie było w teamie pracowników niezastąpionych. Jeśli z liczącego dwadzieścia osób działu dwóch pracowników odejdzie i zostanie zastąpionych przez dwóch nowych specjalistów, najprawdopodobniej wyjdzie to firmie na dobre.

Duże firmy to podmioty, które mogą sobie pozwolić na koszty związane z rekrutacją, onboardingiem czy przeszkoleniem nowych osób.

A jak wygląda to w przypadku małych biznesów, w których zatrudnia się kilka lub co najwyżej kilkanaście osób? Inaczej i – niestety dla drobnych przedsiębiorców – znacznie mniej korzystnie niż ma to miejsce w dużych podmiotach.

Drobny przedsiębiorca, któremu i tak często trudno utrzymać się na rynku, musi liczyć się z tym, że duża rotacja pracownicza w firmie to przede wszystkim kolejne problemy, które mogą dodatkowo ograniczyć możliwości rozwoju biznesu.

Jeśli chodzi o koszty rotacji pracowniczej w przedsiębiorstwie, zwraca się uwagę przede wszystkim na wynikające z tego nakłady:

• finansowe – bardzo często rotacja kadr to dodatkowe koszty, jakie trzeba ponieść np. w celu publikacji ogłoszenia w internetowym portalu z pracą (zapewne każdy rekruter wie, ogłoszenie na Pracuj.pl czy Olx informacji o wakacie nie jest tanie),
• czasowe – jak wiadomo, nakładów w biznesie nie postrzega się jedynie jako przepływu gotówki, a wręcz przeciwnie: równie ważny jest czas (nie na darmo mówi się, że czas to pieniądz). Aby zatrudnić nowego pracownika, trzeba przeanalizować nadesłane CV i listy motywacyjne, przeprowadzić rozmowy kwalifikacyjne, podjąć decyzję o zatrudnieniu, przeszkolić pracownika, sporządzić dokumentację kadrową itp. Czy zrobisz to Ty jako przedsiębiorca, czy też powierzysz realizację procesu swoim pracownikom lub zewnętrznej firmie rekruterskiej? Tak czy inaczej, kosztuje to czas lub pieniądze.

Co daje nam wiedza o poziomie rotacji kadr w przedsiębiorstwie?

Każdy przedsiębiorca – właściciel firmy rodzinnej lub prezes stojący na czele ogromnej korporacji – powinien śledzić poziom rotacji kadr w przedsiębiorstwie. Jest to jeden z najlepszych, a jednocześnie prostych w obliczaniu wskaźników pokazujących, czy pracownicy są zadowoleni z zatrudnienia w danej firmie.

Jeśli wskaźnik rotacji w firmie zaczyna wyraźnie rosnąć np. z kwartału czy na kwartał, powinno to stanowić znak ostrzegawczy dla kadry menedżerskiej, by pojedyncze odejścia nie stanowiły jedynie preludium do masowej ucieczki. Niestety, praktyka biznesowa pokazuje, że trudno rozwinąć się lub nawet utrzymać firmie, która nie posiada odpowiedniej kadry.

 

Autor: Emil Zelma

 

Zobacz też:

Koszty rekuperacji – na co warto zwrócić uwagę przy wyborze