Soft mobbing w pracy również może być groźny! Czym jest mobbing, kim jest mobber?

Mobbing to słowo, które w ostatnich latach nabrało szczególnego znaczenia w kontekście pracy. Mimo rosnącej świadomości społecznej i prawnej na ten temat, dla wielu osób nadal pozostaje terminem nie do końca zrozumiałym. Z jednej strony utożsamia się go z otwartą agresją w miejscu pracy – krzykiem, upokarzaniem czy poniżaniem przez przełożonych lub współpracowników. Z drugiej strony są osoby, które uważają, że to pojęcie jest nadużywane i mylnie stosowane w odniesieniu do zwykłych konfliktów czy trudności zawodowych. Jak to jednak wygląda w praktyce? Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z mobbingiem, a nie jedynie z chwilowym napięciem w relacjach zawodowych?

Warto wiedzieć, zanim przeczytasz: choć mobbing to pojęcie znane głównie z prawa pracy, pierwsze badania nad tym zjawiskiem dotyczyły… zwierząt. W latach 70. naukowiec Konrad Lorenz użył terminu „mobbing” do opisania zachowań stadnych ptaków, które atakowały jednego osobnika w obronie swojego terytorium.Zdalna praca nie eliminuje mobbingu – może wręcz go ułatwiać; wirtualne formy nękania, w tym np. ignorowanie wiadomości e-mail czy celowe pomijanie w wideokonferencjach, stają się coraz bardziej powszechne. W erze cyfryzacji granica między soft mobbingiem a zwykłą nieuwagą bywa bardzo cienka; jedną z form soft mobbingu może być tzw. syndrom opuszczonego biurka. Polega na wykluczaniu pracownika poprzez zabieranie mu zadań i odpowiedzialności. Na pierwszy rzut oka wygląda to jak odciążenie, ale w rzeczywistości powoduje, że ofiara czuje się zbędna w firmie.

Czym jest mobbing?

Polski Kodeks pracy w art. 94(3) precyzuje, czym jest mobbing. Definicja podkreśla, że mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, które są uporczywe i długotrwałe, a jednocześnie mają na celu lub powodują:

• poniżenie,
• ośmieszenie,
• izolację,
• wyeliminowanie go z zespołu.

Innymi słowy, mobbing to nie jednorazowe nieporozumienie czy konflikt w pracy, ale seria powtarzających się incydentów, które w dłuższej perspektywie mają destrukcyjny wpływ na ofiarę. Co istotne, mobbing może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym do rozstroju zdrowia psychicznego, a nawet fizycznego. Pracownik nękany w ten sposób traci pewność siebie, izoluje się od innych i może w efekcie całkowicie wypaść z obiegu zawodowego.

Mobbing nie zawsze przybiera formę jawnej agresji. Właśnie tutaj na scenę wchodzi pojęcie soft mobbingu – zjawiska, które jest znacznie trudniejsze do zdefiniowania, a tym samym do udowodnienia. Czy brak uśmiechu ze strony przełożonego, ciągłe ignorowanie przez kolegów z zespołu czy niedawanie możliwości awansu to już mobbing? Czy można mówić o nękaniu w sytuacji, gdy wszystko odbywa się w cieniu subtelnych gestów i drobnych, pozornie nieszkodliwych działań?

Soft mobbing – czym różni się od klasycznego mobbingu? 

Soft mobbing, czyli miękki mobbing, to zjawisko, które działa w znacznie bardziej wyrafinowany sposób niż tradycyjny mobbing. Zamiast otwartej agresji czy wulgarnych wyzwisk, mamy tutaj do czynienia z cichym, niemal niezauważalnym procesem osłabiania pozycji ofiary w zespole. To właśnie subtelność soft mobbingu sprawia, że jest on tak trudny do wykrycia i udowodnienia. Mobber – osoba stosująca mobbing – działa tu z pełną świadomością, ale w sposób, który na pierwszy rzut oka może wydawać się neutralny, a nawet niewinny.

Wyobraźmy sobie sytuację, w której pracownik jest systematycznie pomijany przy podziale obowiązków lub zapraszany na zebrania tylko wtedy, gdy są one nieistotne. Albo gdy jego starania są regularnie deprecjonowane, a sukces przypisuje się innym osobom. Może się zdarzyć, że przełożony zacznie ignorować pytania tego pracownika lub celowo przydzielać mu zadania, które są nierealne do wykonania w wyznaczonym czasie. Z drugiej strony soft mobbing może przejawiać się również w subtelnym ostracyzmie ze strony współpracowników – niewinne uwagi, brak zaproszeń na firmowe spotkania integracyjne, milczenie podczas wspólnych rozmów przy kawie.

Wszystko to może wyglądać jak seria przypadków, ale dla osoby dotkniętej takim zachowaniem staje się codzienną rzeczywistością. Ofiara soft mobbingu zaczyna odczuwać:

• narastającą frustrację,
• niepewność,
• poczucie wykluczenia.

W pewnym momencie może zacząć wątpić w swoje umiejętności i wartość jako pracownika. Tym samym, soft mobbing to powolne, ale skuteczne niszczenie pewności siebie i zdrowia psychicznego. W przeciwieństwie do klasycznego mobbingu, gdzie skutki są często widoczne dla innych, soft mobbing pozostawia głębokie, ale niewidoczne blizny na psychice ofiary.

Jak rozpoznać soft mobbing? 

Rozpoznanie soft mobbingu jest szczególnie trudne, ponieważ brakuje tu jednoznacznych dowodów czy jawnych działań, które można by od razu zakwalifikować jako nękanie. Właśnie dlatego osoby, które stają się jego ofiarami, często same nie zdają sobie sprawy, że coś jest nie tak. Zaczynają obwiniać siebie, myśląc, że ich wykluczenie czy ignorowanie wynika z ich własnych błędów lub niedociągnięć. Taka narracja jest dodatkowo wzmacniana przez mobbera, który często działa w sposób, który wydaje się „neutralny”.

Jak więc odróżnić soft mobbing od zwykłych trudności zawodowych? Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na systematyczność i długotrwałość pewnych zachowań. Jeśli masz wrażenie, że: Twoje pomysły i propozycje są notorycznie ignorowane, mimo że są merytoryczne i wartościowe, Twoja praca jest niedoceniana, a każda drobna pomyłka wyolbrzymiana, jesteś pomijany przy podejmowaniu kluczowych decyzji przez członków zespołu, odczuwasz narastające wykluczenie społeczne wśród współpracowników, to być może jesteś ofiarą soft mobbingu.

Warto pamiętać, że soft mobbing często zaczyna się niewinnie. Może być to np. drobna uwaga rzucona pół-żartem na Twój temat, która z czasem przeradza się w serię drobnych, ale regularnych działań mających na celu podważenie Twojej pozycji w zespole. Z biegiem czasu skutki takiego postępowania stają się coraz bardziej odczuwalne – zarówno dla psychiki, jak i dla efektywności zawodowej.

Dlaczego soft mobbing jest równie groźny jak klasyczny mobbing? 

Choć soft mobbing na pierwszy rzut oka wydaje się mniej intensywny niż jego klasyczna forma, jego destrukcyjny wpływ na ofiarę jest równie silny, a czasem nawet bardziej podstępny. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że trudno go zauważyć i odpowiednio nazwać. Ofiara często nie jest w stanie jasno określić, co się dzieje, i może przez długi czas żyć w przekonaniu, że problem leży po jej stronie.

Soft mobbing działa na emocje i psychikę ofiary jak niewidzialny jad. W przeciwieństwie do otwartego konfliktu, w którym można jasno wskazać przyczyny i winowajców, tutaj mamy do czynienia z manipulacją i subtelnym wywieraniem presji. Taki sposób działania nie tylko osłabia pewność siebie pracownika, ale także skutecznie utrudnia mu walkę o swoje prawa. Ofiara soft mobbingu często nie wie, jak odpowiednio zareagować, ponieważ nie ma jednoznacznych dowodów na to, że jest nękana.

W dłuższej perspektywie soft mobbing prowadzi do poważnych konsekwencji. Pracownik, który doświadcza regularnego wykluczenia, ignorowania czy deprecjonowania, zaczyna wątpić w swoje kompetencje. To z kolei prowadzi do obniżenia efektywności w pracy, a nawet do rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy stany lękowe. W skrajnych przypadkach ofiary soft mobbingu rezygnują z pracy, ponieważ nie widzą innego wyjścia z trudnej sytuacji.

Jak przeciwdziałać soft mobbingowi? 

Zwalczanie soft mobbingu wymaga nie tylko determinacji ze strony ofiary, ale także wsparcia ze strony pracodawcy oraz pozostałych członków zespołu. Przede wszystkim warto zacząć od uświadomienia sobie, że problem istnieje. Jeśli odczuwasz, że coś jest nie tak, zacznij dokładnie analizować sytuacje, które budzą Twoje wątpliwości. Zapisuj daty, opisz zachowania, które Cię niepokoją, i spróbuj zidentyfikować, czy mają one charakter systematyczny.

Drugim krokiem jest rozmowa – zarówno z mobberem, jak i z przełożonym. Czasami problem może wynikać z nieporozumienia, które da się wyjaśnić. Jeśli jednak rozmowa nie przynosi efektów, warto zgłosić sprawę do działu HR lub osób odpowiedzialnych za kwestie prawne w firmie.

Pracodawcy również mają obowiązek przeciwdziałać mobbingowi w każdej formie, w tym soft mobbingowi. Kluczowe jest stworzenie w firmie środowiska opartego na wzajemnym szacunku i współpracy, a także jasnych procedur, które umożliwią zgłaszanie problemów. Regularne szkolenia na temat mobbingu, w tym jego subtelnych form, mogą pomóc w zapobieganiu takim sytuacjom.

Podsumowanie – poznaj swoje prawa 

Soft mobbing to zjawisko, które mimo swojej subtelności może mieć równie destrukcyjny wpływ na ofiarę, co klasyczna forma mobbingu. Jeśli czujesz, że Twoje prawa w miejscu pracy są naruszane, nie bój się działać. Dokumentuj sytuacje, zgłaszaj problem i szukaj wsparcia. Każdy pracownik ma prawo do godnego traktowania, a przeciwdziałanie mobbingowi – zarówno klasycznemu, jak i soft mobbingowi – to nie tylko obowiązek pracodawcy, ale także wspólny cel wszystkich członków zespołu.

FAQ

Czy jednorazowa nieprzyjemna sytuacja w pracy to już mobbing?

Nie. Mobbing, w tym soft mobbing, musi być uporczywy i długotrwały. Jednorazowe trudne zdarzenie może być przykrym doświadczeniem, ale nie spełnia przesłanek prawnych mobbingu.

Jak udowodnić soft mobbing w sądzie?

Kluczowe jest zbieranie dowodów: notatek z opisem zdarzeń, e-maili, wiadomości czy świadectw współpracowników. Dowody te mogą być podstawą do zgłoszenia sprawy do sądu pracy lub działu HR.

Czy pracodawca ponosi odpowiedzialność za soft mobbing?

Tak. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca jest zobowiązany przeciwdziałać mobbingowi, w tym jego subtelnym formom. Brak działań może prowadzić do roszczeń odszkodowawczych ze strony pracownika.